Little Saigon tại Quận Cam là nơi lâu đời nhất, có cộng đồng Việt Nam đông nhất hải ngoại nằm trên phần đất của 3 thành phố Westminster, Garden Grove và Santa Ana thuộc quận Cam “Orange County”, tiểu bang California Hoa Kỳ, nơi người Việt chiếm 30,7% và 21,4% dân số theo điều tra dân số năm 2000 (tổng cộng trên 125.000 người).

Trước kia, Westminster cũng như các thành phố gần đó là những vùng đất đai trồng trọt lớn. Từ năm 1975, người Việt tỵ nạn đầu tiên đến đây từ trại Pendleton, nằm cách Westminster 50 dặm về hướng Nam và từ các tiểu bang khác như Pennsylvania, Arkansas, Florida. Little Saigon tại Quận Cam là một vùng rộng lớn, nằm phía Tây của Disneyland, giữa xa lộ California 22 và và xa lộ Liên bang 405.

Ngoài các trụ sở thương mại còn có nhà hàng bán các món ăn Việt Nam và Á châu như cơm tấm, phở, bánh mì, bánh cuốn, Triều Châu, các siêu thị bán thực phẩm Việt Nam. Nhiều bác sĩ, nha sĩ, luật sư, kế toán người Việt cũng lập văn phòng tại đây để phục vụ thân chủ đồng hương…”

Tuy gọi là Tiểu Sài Gòn nhưng cộng đồng người Việt ở đây “ăn nên làm ra” có mức thu nhập cao cộng thêm thời tiết thuận lợi, gần những địa điểm du lịch dể sinh sống nên tạo thành những yếu tố khiến giá bất động sản tại đây cao nhất nước Mỹ. Tuy cách Sài Gòn lớn nửa vòng trái đất nhưng “Ta Ði Mang Theo Quê Hương,” vì vậy những gì ở Việt Nam có, tại đây đều có kể cả những món ăn truyền thống không thể thiếu trong ngày Tết cũng có đầy đủ tại đây.

Khu vực đường Bolsa

Từ năm 1978, Đại lộ Bolsa trở thành khu trung tâm của Little Saigon nhờ các cơ sở thương mại do những người Việt đầu tiên lập nên, trong đó có chợ Hòa Bình, nhà sách Tú Quỳnh, và nhà hàng Thành Mỹ là những bảng hiệu đầu tiên. Cùng năm, Nhật báo Người Việt đã được phát hành tại thành phố Garden Grove.

Những người tị nạn người Việt sau này cũng đến đó để lập nghiệp, họ mua lại các cơ sở thương mại của người địa phương và lập nên một số khu phố thương mại. Về sau cộng đồng người Việt tràn ra những thành phố lân cận như Garden Grove, Stanton, Fountain Valley, Anaheim và Santa Ana.

Năm 1986, Ủy ban Phát triển Little Saigon có 46 thành viên, đã được 18 vị dân biểu và nghị sĩ tiểu bang giúp đỡ để đưa đề nghị thành lập Đặc khu Tiểu Sài Gòn lên thống đốc tiểu bang. Ngày 1 tháng 6 năm 1986, trước Quốc hội tiểu bang, Thống đốc George Deukmejian đã chấp thuận đề nghị này.

Ngày 17 tháng 6 năm 1986, thị trưởng Westminster Chuck Smith đã làm lễ ra mắt Đặc khu Little Saigon trước thương xá Phước Lộc Thọ. Buổi lễ được đặt dưới sự chủ toạ của thống đốc tiểu bang và có sự hiện diện của đông đảo người Việt Nam trong vùng. Sau đó, các bảng chỉ đường được đặt trên xa lộ Garden Grove (Freeway 22) quanh vùng để chỉ đường đến Little Saigon.

Bolsa là con đường chính của Little Saigon dài 5.75 miles đi từ đường Bolsa Chica ở Huntington Beach, qua thành phố Westminster, một phần nhỏ của Garden Grove và đến ranh giới của thành phố Santa Ana (giữa đường Ward và Euclid) thì chấm dứt và trở thành đường First khi vào thành phố Santa Ana. Khu thương mại sầm uất nhất đồng thời cũng là trung tâm của Little Saigon nằm trên đường Bolsa đoạn từ Magnolia cho đến Brookhurst dài đúng 1 mile. Trên đoạn đường này tập trung nhiều khu thương xá với những chợ thực phẩm Á Ðông, nhà hàng ăn uống, quán cà phê bánh ngọt, tiệm nữ trang kim cương vàng bạc, mỹ phẩm, thuốc men, vải vóc, quần áo, đồ da, bóp ví, giày dép, bông hoa, cây cối, v.v…

Bolsa là đại lộ lớn mỗi bên có 3 làn xe nhưng lúc nào cũng đông đúc xe cộ nhất là những ngày cuối tuần hay lễ lộc, người Việt về đây mua sắm, ăn uống, vui chơi giải trí rất đông. Giữa đại lộ là “con lươn” an toàn giao thông người ta trồng những cây Queen Palm mà người Việt ta thường gọi là “cây cọ” và cây hoa đào. Dọc hai bên đường là hai hàng trụ đèn “lantern” theo lối cổ Paris “thắp nến lên hai hàng” khá thẩm mỹ, đúng theo quy hoạch về “style” kiến trúc của thành phố Westminster cho khu Little Saigon là phối hợp giữa hai lối Âu Á với rất nhiều đường nét hoa văn trang trí. Ngày lễ hội các cột đèn được trang trí cờ phướng trông uy nghi đẹp mắt.

Hàng năm vào dịp Tết Nguyên Ðán trên đại lộ Bolsa có truyền thống diễn hành văn hóa Tết với sự tham gia của nhiều hội đoàn văn hóa, tôn giáo, ái hữu v.v… quy tụ hàng vạn người đứng xem hai bên đường. Hai ba tuần trước Tết là chợ hoa trước thương xá Phước Lộc Thọ bày bán hoa tươi và những vật dụng trang trí trong ngày Tết.

Sáng Mùng Một Tết cả khu Little Saigon rất vắng vẻ, đa số các nhà hàng, tiệm buôn đều chưa khai trương mở cửa. Lác đác những tràng pháo nổ đì đùng trong những khu phố. Phải đợi đến trưa những tràng pháo giòn tan bắt đầu nổ vang rền chen lẫn những tiếng đì đùng của những cây pháo đại. Tiếng trống của nhiều đoàn lân bắt đầu đi múa khai trương ở các cửa hiệu thương mại. Từ đó Little Saigon bắt đầu rộn rịp với du khách từ các nơi đổ về để nghe tiếng pháo, xem múa lân, văn nghệ, ăn uống vui chơi suốt trong 3 ngày Tết. Khác với quê hương ngày Tết im lìm không tiếng pháo, Little Saigon đón Tết tưng bừng pháo nổ và rộn rã tiếng trống lân gợi nhớ những ngày cũ tự do thanh bình.

Lịch sử vùng đất Bolsa

Bolsa là tiếng Tây Ban Nha có nghĩa là “cái túi” (pocket). Tên Bolsa lấy ra từ chữ “Bolsa Chica” có nghĩa “cái túi nhỏ” (little pocket) là tên một vùng đất cao ở đầu đường Bolsa, về phía Tây của thành phố Westminster ngày nay. Quanh vùng này là một khu thấp đầm lầy gần biển mà hiện nay là công viên Bolsa Chica Wetland và căn cứ hải quân Seal Beach Naval Weapons Station. Ngày xưa khi chưa có những hệ thống sông đập điều hòa nước mưa, ngăn ngừa lũ lụt, mùa mưa nước từ vùng núi phía Bắc đổ vào sông Santa Ana nhưng con sông nhỏ rất cạn không kham nổi nên nước tràn vào làm ngập khắp một vùng rộng lớn giữa thành phố Westminster và Seal Beach ngày nay. “Bolsa Chica” ở đầu đường Bolsa là vùng đất cao, người da đỏ che chòi sinh sống, chăn nuôi, trồng trọt và sau này trong mùa lũ lụt người Tây Ban Nha, Mễ Tây Cơ lùa bò ngựa lên tạm trú ở khu đất này nên gọi nơi đó là Bolsa Chica nghĩa là “cái túi nhỏ”.

Người ta tìm thấy dấu vết, vật dụng của con người sống từ 8,000 năm về trước ở vùng Bolsa Chica. Dân da đỏ bộ tộc tên Shoshone là dân du mục đã từng sống ở đây, họ xuống biển bắt cá rồi vào đầm lầy Bolsa Chica Wetland bắt chim chóc để sinh sống. Trong thời người Tây Ban Nha và Mễ Tây Cơ sinh sống, họ lập ra những nông trại nuôi bò ngựa và trồng rau cỏ. Cuối những năm 1700 những nhà truyền giáo Tây Ban Nha thuộc nhóm của linh mục Junipero Serra xây nhà truyền giáo trong vùng để làm địa điểm dừng chân mỗi khi đi lại giữa hai nhà thờ truyền giáo lớn là San Juan Capistrano và San Gabriel.

Năm 1821, Mễ Tây Cơ tuyên bố độc lập từ người Tây Ban Nha, sau đó năm 1834 một trận lụt lớn, nhà thờ truyền giáo của người Tây Ban Nha bị cô lập xung quanh là ao đầm và biển cả, địa danh Bolsa Chica (little pocket) được gọi từ năm đó. Manuel Nieto là một nhà chăn nuôi được chính quyền chia cho một vùng đất và ông ta đặt tên cho trại chăn nuôi của mình là Rancho Las Bolsas và trang trại của ông Joaquin Ruiz lấy tên là Rancho Bolsa Chica. California thuộc về Hoa Kỳ năm 1848 và trở thành tiểu bang năm 1850, đất được phân lô và bán để trồng rau cần celery, khoai tây và đậu lima song song với nghề chăn nuôi bò ngựa, dê cừu cung cấp thực phẩm kể cả cho những đoàn người đi tìm vàng ở miền Bắc.

Vùng đầm lầy Bolsa Chica năm 1895 được bán cho hội săn bắn Gun Club để những tay thợ săn vào đây tìm bắn chim chóc, vịt trời, nai mễn, chồn thỏ. Vùng Westminster ngày nay từ năm 1870 có một mục sư giáo hội Presbyterian tên Lemuel P. Webber đến mua 6,000 mẫu đất để lập trại chăn nuôi lấy tên là Stearns Rancho. Theo lời mời gọi của mục sư, ông John Y. Anderson quê ở Virginia cũng sang đây lập nông trại và xây nhà ở góc đường Westminster và Monroe. Cộng đồng chăn nuôi nông nghiệp được thành hình lấy tên Westminster từ Westminster Assembly 1643 là cuốn giáo lý của hội thánh Presbyterian. Vùng Westminster là một vùng quê nông nghiệp nghèo nàn, năm 1930 dân chúng rất cơ cực vì nước Mỹ lâm vào thời kỳ khủng hoảng kinh tế. Kế đến năm 1933 bị trận động đất Long Beach nhiều nhà cửa ở Westminster bị sụp đổ, tiếp theo lại bị lũ lụt trong mùa mưa năm đó.

Sau Ðệ Nhị Thế Chiến, các hãng chế tạo võ khí quốc phòng có kinh phí hoạt động, bắt đầu dọn về vùng Long Beach, Westminster để chế tạo sản xuất tàu chiến, hỏa tiễn, máy bay chiến đấu. Cùng lúc với Long Beach, Westminster bắt đầu có đông dân và thành phố Westminster được thành lập năm 1957 với 16,000 dân. Thời kỳ Chiến Tranh Lạnh, nhiều hãng kỹ nghệ quốc phòng mở cơ xưởng trong vùng và thành phố tăng lên 60,000 dân vào năm 1970. Năm 1974, Westminster Mall khai trương và là thương xá bán lẻ đầu tiên của thành phố.

Ngày nay số cư dân gốc Việt tại Little Saigon tăng gấp ba, số cơ sở thương mại tăng có đến gấp năm lần. Ở đó, nay có siêu thị bán thực phẩm với nhiều cây trái, gia vị, cà-phê, hải sản nhập từ Việt Nam, có nhiều cửa hàng phục vụ đủ loại món ăn Việt. Ở đó nổi tiếng có Xe đò Hoàng nối liền nam bắc Cali mỗi ngày, có phở và bánh mì được nhiều người không phải gốc Việt cũng thích ăn. Các trung tâm băng nhạc Thuý Nga, Asia và Vân Sơn đều đặt trụ sở tại đây.

Bolsa Mini Mall là khu thương mại Việt đầu tiên trên đường Bolsa, nơi có nhà hàng Thành Mỹ một thời là nhà hàng sang trọng nhất. Ngoài ra tại đây có cơm tấm Trần Quý Cáp cũng tàm tạm. Bún BH Gia Hội thì có người thích, người nói không giống như ở VIệt Nam, bên kia đường Bolsa là một ruộng bắp. Sau đó là khu chợ Hòa Bình gần đường Weststate, rồi khu chợ 99 (nay là chợ Á Châu) trong những năm 1982, 83 là thương xá đông đảo nhất. Kế tiếp là thương xá Phước Lộc Thọ và những khu thương mại khác được xây dựng sau đó trên đường Bolsa, Magnolia, Westminster và Brookhurst.

Năm 1988 có khoảng 100 nghìn người Việt ở Quận Cam, làm chủ trên 1000 cơ sở thương mại, quây quần trong hai thành phố Westminster và Garden Grove, đông nhất trên các phố Bolsa, Brookhurst và Magnolia, những nơi mà hơn thập niên trước đó còn là những cánh đồng trái cây.

Từ trên phi cơ đáp xuống phi trường John Wayne, ra quày hướng dẫn du lịch, du khách lấy tờ “brochure” thành phố Westminster là được giới thiệu ngay Little Saigon với hình ảnh những quán cà phê bánh ngọt theo kiểu Pháp, tiệm phở và các cửa hàng nữ trang vàng bạc, kim cương, cẩm thạch… Theo thống kê dân số 2010 US Census Bureau hiện Orange County có 189,455 người Việt cư ngụ, Los Angeles County 85,487 người, San Bernardino County 14,097 người, Riverside County 16,026 người và San Diego County 59,824 người. Tổng cộng miền Nam California tức vùng Los Angeles số người Việt sinh sống là 364,889 người. Tất cả dường như chọn Little Saigon là nơi lui tới sinh hoạt trong đời sống văn hóa tâm linh của mình.

CÁC KHU CHỢ NGƯỜI VIỆT

• Chợ Phước Lộc Thọ

Cho tới nay nhiều chợ Việt Nam khác đã được xây dựng khắp nơi, nhưng chợ Phước Lộc Thọ vẫn là tòa nhà tiêu biểu và điểm đến quan trọng cho người Việt Nam khắp nơi trên thế giới vì mọi người xem đây  như là Chợ Bến Thành ở Sài Gòn.

Vị trí chợ nằm ở khu đông dân cư người gốc Việt sinh sống. Tên chánh thức của tòa nhà này là “Asian Mall” (Chợ của người Á Châu). Tên Phước Lộc Thọ chỉ là tên do người Việt Nam quen gọi và sau này trở thành tên quen thuộc của mọi người truyền miệng nhau, chớ không phải là tên chánh thức. Tại sao có tên này? Tại vì có 3 pho tượng rất đẹp của ba ông Phước Lộc Thọ đứng trước chợ nên người Việt Nam ở đây mới gọi chợ này là Phước Lộc Thọ. Dần dà tên Phước Lộc Thọ được nhiều người biết đến hơn tên gọi chánh thức.

Chợ được xây dựng nhờ ảnh hưởng của ông Triệu Như Phát (Frank Jao) mà khu chợ lớn nhất của Việt Nam lại có kiến trúc giống chợ Tàu hơn một chợ Việt Nam. Hiện ông Triệu Như Phát và nhóm V- Home Fund của ông đang đầu tư vào chợ đầu mối Bình Điền ở quê nhà Sài Gòn của Việt Nam. Ông đang xây dựng một trung tâm phân phối thực phẩm lớn, giúp phân phối thực phẩm Việt Nam đi các nước Âu Mỹ và nhiều nước khác trên thế giới.

Bước vào cửa chính khu vực chợ ta thấy hàng loạt cửa hiệu bán thức ăn đầy dẩy và đi về phía trái theo hướng Tây thì có chợ Bến Thành nổi tiếng cháo lòng, lòng heo, ăn tại chỗ hoặc đem về, khá ngon. Đi tiếp thì có Le Crossant Dore nổi tiếng món bánh mì bò kho và bánh trái cây. Nói chung, tìm bất cứ món ăn nổi tiếng gì của Việt Nam ở đây điều có từ Phở, Bánh Cuốn, Cháo Lòng, Bún riêu, Bún nước lèo…. vì những đầu bếp giỏi của thành phố Saigon hoa lệ ngày xưa đều đã qua đây sống, nên thức ăn ở đây có tiếng còn ngon hơn ở Saigon ngày nay nhiều, vì còn mang được nhiều bản chất Saigon năm xưa hơn. Cả một khung trời quá khứ gói ghém trong hương vị những thức ăn bán tại đây. Cái gì Việt Nam ở đây cũng có, kể cả bà con gia đình và bạn bè đã từng quen biết ở Saigon ngày xưa. Rất vui và nhiều tỉnh người vì vậy nợi đây thường tụ hợp nhiều người VIệt Nam xa sứ ghé chơi tìm lại không khí quê nhà khi sống xa quê hương.

• Chợ Asian Village (Làng Á Châu)

Ở Mỹ nơi nào có đông người Việt Nam sanh sống, nơi đó có một phố Saigon Nhỏ với nhiều quán ăn, tiệm tùng và văn phòng bác sĩ, nha sĩ, tiệm vàng, tiệm bán thực phẩm, dĩa nhạc v.v.

Khu làng Á Đông này có Lee sandwiches đủ loại bánh mì ngon ai cũng biết. Phở Quang Trung ngay đầu ngõ, hầu hết phở, cơm, bún ở đây đều đầy đủ gia vị Việt Nam & có món chè đậu đen tráng miệng khá ngon. Trên lầu phở QT là nhà hàng Tàu SeaFood Cove #2, dim sum hay dinner cũng khá hấp dẫn.

Chợ Today Plaza (Thương xá Kim Nhật).

Du khách đến đây đi chợ và việc làm đầu tiên duy nhất là đi ăn các món ăn thuần túy Việt Nam là ở đây. Lối vào của Today Plaza (trên Bolsa Ave ở Westminster CA,) có một số nhà hàng Việt Nam bao gồm các nhà hàng chuyên về những món như bún bò Huế, món tráng miệng và những siêu thị lớn. Đến đây bạn vừa nghe nhạc Việt Nam vừa ăn thức ăn Việt Nam và nói chuyện bằng tiếng Việt với người Việt Nam.

Lang thang các chợ ở đây thật tuyệt vời, cái gì Việt Nam ở đây cũng có, những khu chợ Việt Nam, nhà hàng Việt Nam văn phòng dịch vụ, bác sĩ, nha sĩ, du lịch, thuế vụ, tiệm hớt tóc, tiệm nail, quán cà phê đàng hoàng có, lôi thôi có, cái gì ở đây cũng có, vui lắm chắc chắn rằng khi đến Cali bạn không thể bỏ qua những địa điểm đặc biệt này.