Món ăn Lào thường được so sánh với món ăn Campuchia và Thái Lan, nhưng nó khác biệt ở một số phương diện.

Người Lào ăn gạo là chính; các món ăn có đặc điểm là dùng những gia vị như gừng, me, lá chanh, và nhiều loại ớt khô rất cay. Vị chính trong các món ăn hầu hết các món ăn đều có rất nhiều ớt. Chỉ riêng ớt có hàng chục món: từ ớt chiên giòn, ớt muối chua, ớt sa tế, ớt hầm, ớt luộc … Chính vị cay này cũng là một nét văn hóa vì phần đông người Lào sử dụng nguồn lao động chân tay, vị cay gây kích thích, tạo món ăn ngon, giúp người lao động ăn được nhiều, tăng sức lao động.

Vì không có biển, nên Lào chỉ có cá tươi đánh bắt từ sông Mêkông và các dòng sông khác. Một đặc điểm trong cách nấu nướng của Lào khiến cho nó trở nên nổi bật là cách thức pha trộn cá, thịt và gia vị thảo mộc trong cùng một món ăn. Mắm cá (pa dek) và nước mắm (nam pa) cũng là những thành phần quan trọng trong bữa ăn của người Lào. Người ta thường nấu nướng thức ăn trên cái lò đốt bằng củi hoặc than.

Ngoài cá nước ngọt thì thịt heo, gà, trâu và vịt là những thành phần quan trọng để nấu nướng nhiều thứ món ăn thông thường. Người Lào cũng ăn những thứ thịt thú săn như nai, gà rừng, chim cút nếu có dịp tìm kiếm được.

Ở mỗi vùng cũng có các món ăn đặc trưng, có các tên gọi khác nhau và được chế biến theo đặc trưng của từng vùng, nhưng không thể không có vị cay của ớt…Một món ăn tiêu biểu của người Lào là sự pha trộn giữa cay và ngọt, được trung hòa thêm thảo mộc. Cá đánh bắt được từ sông, hồ, suối được người Lào chế biến có sự pha trộn của các lọai gia vị thảo mộc. Mắm cá (pa dek) và mắm Cheo gồm da trâu, ớt nướng, tỏi nướng, riềng nướng, đường cùng nhiều gia vị thảo mộc trộn lẫn hoặc mắm Muok gồm lòng cá trộn ớt, sả, củ hành … hầu như nhà nào cũng có và nước mắm (nám pla) được người Lào sử dụng hết sức phổ biến.

Một đặc điểm quan trọng của đa số các ngôi nhà người Lào là cái vườn rau ngay cạnh nhà. Trên đó người ta trồng các loại rau như hành, khoai từ, dưa chuột, đậu ván, củ cải, cần tây, xà lách, rau mùi, ớt, gừng và sả. Mỗi nhà cũng trồng vài thứ cây ăn trái, thường là chuối, dừa, xoài, bơ, sơ ri và sầu riêng. Những thứ sản phẩm "cây nhà lá vườn" này là nguồn bổ sung quan trọng cho những thức ăn mua ở chợ về.

Thức ăn cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc thực hành tôn giáo ở Lào, bất kỳ ai đã từng tham dự một lễ Baci hay chứng kiến các nhà sư đi khất thực vào mỗi buổi sáng đều sẽ hiểu rõ điều ấy. 

Những chén cơm 

Lúa gạo rất được trân trọng ở Lào. Người Lào đặc biệt thích ăn gạo nếp (khao nyao) dù rằng gạo tẻ (khao chao) và bún gạo (khao poon) cũng rất phổ biến. Các thành viên trong gia đình ăn cơm từ một cái thố chung hoặc dùng riêng mỗi người một bát. Cơm nếp thì người ta ăn bốc bằng tay. Người ăn sẽ nắm cơm thành từng viên nhỏ, và sau đó dùng nó như cái thìa để vét và lùa thức ăn trên đĩa vào miệng, hoặc chấm vào nước chấm.

Gạo là thứ lương thực có nhiều công dụng, dùng để làm vỏ bọc cho các loại bánh, làm khuôn cho các món tráng miệng và bánh kẹo. Cơm trộn với khoai sọ, nước cốt dừa, và ngó hoa súng để làm món điểm tâm, chẳng hạn như món Khao tom - gồm cơm trộn với chuối, gói vào lá chuối rồi đem hấp. Một món điểm tâm thông dụng khác là Tom nam hua bua, được làm bằng cách trộn cơm với nước cốt dừa và hoa sen.

Ở Lào, cơm nếp thường được dát lên những bức tượng Phật hoặc những bức tường của tư gia để cúng cho các vị thần cư ngụ tại đó.

Phụ nữ thường được liên tưởng mạnh mẽ với lúa gạo. Trong nhiều làng bản hẻo lánh có truyền thuyết kể rằng nữ thần lúa đã hiến dâng mình cho ngọn lửa, và tro của nữ thần đã giúp cho dân làng được một mùa bội thu. Ở một số làng bản người Phuan, hài cốt của các bà tổ bà sơ được giữ trong ngôi tháp nhỏ xây giữa ruộng lúa của gia đình. 

Những món ăn thông thường

Món ăn truyền thống trong lễ hội của người Lào, và cũng là một món ăn dân tộc gần gũi nhất của họ, được gọi là Lạp, nghĩa là "may mắn". Lạp là một món đãi tiệc, thường được dọn ra trong những dịp đặc biệt hoặc cho những vị khách danh dự, được người ta so sánh với món thịt nướng của người Tác-ta hay món bít tết Cerviche của người Mexico. Lạp được làm từ thịt bò, thịt hươu bằm nhuyễn (hoặc thịt trâu, cá) với rau bạc hà xắt nhỏ và nước cốt chanh.

Dĩ nhiên không thể không kể đến các món ăn rẻ tiền bán ở chợ hoặc trên đường phố, mà phổ biến nhất là món Tam maak hung, tức là món nộm chay. Nó được chế biến bằng cách trộn chung dưa muối, đu đủ, nước chanh, ớt, tỏi, và bất cứ thứ gì khác kiếm được, trong một cái cối lớn.

Trong bữa ăn, món ăn chính là cơm tẻ hoặc xôi, ăn cùng với nhiều món được chế biến theo các cách khác nhau, theo khẩu vị của mỗi vùng. Đó là các món súp, cà ri, các món hầm hoặc rán, salad và thêm một hay nhiều thứ nước chấm cơ bản như nước mắm và ớt. Người Lao ăn tráng miệng bằng hoa quả tươi hay những loại bánh truyền thống. Đặc biệt, người Lao coi thú ẩm thực là cách giải trí ưa thích nhất. Mỗi miền có một cách ăn và chế biến món ăn riêng. Khi chúng ta nói đến “Ẩm thực Lào”, thực tế là chúng ta đang nói đến 4 vùng miền ẩm thực khác biệt của LÀO, mỗi vùng miền lại có một nét đặc trưng riêng trong cách chế biến truyền thống của họ.

Người Lào cũng rất thích món ăn Việt, mà món khoái khẩu nhất là Phở. Phở ăn với một đĩa rau để riêng, gồm rau diếp, bạc hà và măng tre để có thể cho thêm vào nước dùng.

Di sản của Pháp

Nền kiến trúc Pháp ở Lào có thể là đang đổ nát, nhưng món ăn Pháp truyền lại thì vẫn phát triển mạnh như trước. Người ta có thể dễ dàng thấy món ăn Pháp trong những nhà hàng ở Viêng Chăng và Luông Pha Băng.

Những món như đùi ếch và Filet mignon, một món bít tết, vẫn còn được những người Lào đủ khả năng tiền bạc ưa chuộng. Bánh mì giòn kiểu Pháp hay Baguette là thức ăn sáng chính của người Lào, chúng được bán tại các chợ sáng và ngay tại các lò bánh khi còn nóng hổi. Người Lào hay nhúng Baguette vào cà phê sữa để ăn hoặc ăn với trứng rán, nước mắm, hoặc ăn theo kiểu Lào là nhồi patê vào bên trong giống như chiếc bánh sandwich.

Người ta ăn bánh mì Croissant và bánh mì sôcôla với một ly cà phê đậm ở một quán cà phê ngoài phố. Du khách đến Viêng Chăn thường phải ngạc nhiên khi nhìn thấy những chai rượu vang lâu năm như Bordeaux và Bergerac được người ta hãnh diện mang lên từ hầm rượu của những nhà hàng Pháp.

Phong cách ở bàn ăn

Tuy bữa cơm gia đình ở Lào có tính chất khá thoải mái và thân mật, nhưng có một số tập quán và cách xử sự cần phải tuân thủ. Không giống người phương Tây ngồi ăn quanh một cái bàn cao, người Lào ngồi xổm trên nền nhà quanh một hoặc nhiều cái bàn tròn bằng tre. Người Lào dọn hết các món lên bàn cùng một lúc ngay đầu bữa ăn. Người nhà và khách khứa gắp đồ ăn cho nhau, và ăn bất cứ món nào mình thích không cần phải theo thứ tự.

Có một số quan niệm và thái độ liên quan đến món ăn và cách ăn mà người nước ngoài không phải lúc nào cũng nhận biết được. Một trong những điều ấy là quan niệm về Piep của Lào, có thể tạm dịch là phép lễ độ trong ăn uống. Trong thuật ngữ ăn uống của Lào, Piep có nghĩa là cha mẹ, là bề trên, là những người lớn nhất trong nhà, luôn ăn miếng đầu tiên để khai mạc bàn ăn. Các thành viên còn lại theo thứ tự tuổi tác, sẽ ăn tiếp theo sau.

Từ quan điểm này mà xét tiếp, thì mọi người được thoải mái ăn những gì mình thích, nhưng không ai được gắp trước, hoặc cùng lúc, món nào mà những người có vai vế lớn hơn còn chưa động đến. Khách cũng không nên tiếp tục ngồi ăn trong khi những người khác đã đứng dậy.

Tập quán của người Lào là luôn chừa lại một chút thức ăn trong đĩa khi đã ăn xong. Nếu khách không chừa lại một ít thì bà chủ nhà sẽ bị mất thể diện, vì như thế là ngụ ý rằng bà ta làm không đủ thức ăn và để cho khách vẫn còn bị đói.

Người Lào rất sạch sẽ đến mức kỹ tính, họ có thói quen rửa tay không chỉ trước mà cả sau bữa ăn. 

Thức uống

Người Lào thích uống các thức uống thiên nhiên pha trộn với nhau như nước dừa. Nước dừa thường được dùng làm thành phần chính trộn chung những thứ nước trái cây khác. Đặc biệt là món dừa nướng. Dừa để nguyên trái nướng vừa phải, lột vỏ rồi ướp lạnh. Nước dừa có vị ngọt và thơm rất lạ, cơm dừa dẻo ăn rất ngon. Ngoài ra họ cũng có những thứ bia riêng của mình, như Lau lao, một loại rượu nhẹ làm từ cơm nếp lên men, đôi khi được uống với chút chanh vắt hoặc Pepsi, Fanthong (gần giống với rượu cần), Nam Sa (trà pha nhạt)…. Theo tập quán, trong các bữa tiệc lễ hội, vài người ngồi uống Lau lao cùng một lúc bằng những cái ống dài hút rượu từ một bình sứ.

Cà phê Lào thì tuyệt vời, đa số được trồng từ cao nguyên Bolovens màu mỡ ở Nam Lào. Người Lào thích uống cà phê đậm và ngọt, vì thế người ta hay cho thêm đường và sữa đặc vào cà phê. Cà phê thường được pha từng ly, uống kèm với một cốc Nam sa, một thứ trà Tàu pha nhạt.